Een rechter kan op verzoek van een alimentatiegerechtigde de hoogte van de kinder- of partneralimentatie vaststellen of een reeds vastgestelde alimentatieverplichting op een later moment verhogen op grond van gewijzigde omstandigheden. Op verzoek van een alimentatieplichtige kan een rechter de vastgestelde alimentatie verlagen of zelfs op nihil zetten. Wederom als er sprake is van gewijzigde omstandigheden.

Het komt regelmatig voor dat degene die hierom vraagt eveneens een rechter verzoekt om de alimentatie vast te stellen met terugwerkende kracht, dus vóór de datum van de uitspraak. In dat geval zal een rechter niet alleen de hoogte van de alimentatie (opnieuw) moeten vaststellen, maar ook de datum waarop deze wijziging ingaat.

Veelgebruikte ingangsdatums die een rechter gebruikt zijn de datum van het indienen van het verzoekschrift of de datum van de uitspraak. De reden hiervoor is dat de alimentatieplichtige of de -gerechtigde er vanaf deze datums rekening mee had kunnen houden dat de alimentatie zou wijzigen.

Een rechter moet terughoudend omgaan met het toewijzen van een ingangsdatum die in het verleden ligt. Dit kan ingrijpende gevolgen hebben. Als de alimentatie wordt verhoogd, zal de alimentatieplichtige op de datum van de uitspraak direct een betalingsachterstand hebben (het bedrag dat hij/zij te weinig heeft betaald). Als de alimentatie wordt verlaagd, moet de alimentatiegerechtigde op de datum van de uitspraak een bedrag terug betalen aan de alimentatieplichtige (het deel dat hij/zij heeft ontvangen, maar geen recht op had).

Waar kan een rechter rekening mee houden bij het toewijzen van terugwerkende kracht?

Een rechter kan niet zonder meer een (gewijzigde) alimentatie met terugwerkende kracht vaststellen. Beoordeeld dient te worden tot op welke hoogte het redelijk is dat er een (terug)betalingsverplichting van de alimentatie ontstaat. Hierbij zijn de omstandigheden van het geval van belang. Een rechter zal per geval moeten beoordelen of het redelijk is dat de alimentatie met terugwerkende kracht (opnieuw) wordt vastgesteld. Hierbij kunnen de onderstaande omstandigheden een rol spelen.

Voor toewijzing van terugwerkende kracht is het van belang dat u wist of behoorde te weten dat uw ex-partner de alimentatie wilt wijzigen. In dat geval had u hiermee rekening kunnen houden. Als u de alimentatie wilt wijzigen, is het van belang om in een vroeg stadium aan uw ex-partner aan te geven dat uw financiële situatie is gewijzigd. Uw ex-partner kan er vanaf dat moment rekening mee houden dat de alimentatie kan worden gewijzigd. Het heeft de voorkeur om dit schriftelijk kenbaar te maken. U dient vervolgens ook zo spoedig mogelijk een procedure te beginnen, als uw ex-partner niet met uw wens instemt.

Als u wordt geconfronteerd met een (terug)betalingsverplichting is het van belang om aan te tonen dat u geen financiële middelen heeft om hieraan te voldoen.

Als u als alimentatiegerechtigde een bedrag moet terug betalen door toewijzing van terugwerkende kracht, kunt u aanvoeren dat u de reeds ontvangen alimentatie heeft uitgegeven. Alimentatie heeft een consumptief karakter en wordt normaliter uitgegeven aan de kinderen of aan de alimentatiegerechtigde zelf als het wordt ontvangen.

Van belang kan ook zijn de hoogte van de (terug)betalingsverplichting, de omvang van het inkomen en het vermogen van partijen of er sprake was van een aanvankelijk te hoog vastgestelde behoefte danwel draagkracht.

Wat zegt de jurisprudentie hierover?

Enkele voorbeelden uit de jurisprudentie waarin een rechter de ingangsdatum van de alimentatie dan wel wijziging van de alimentatie met terugwerkende kracht heeft vastgesteld:

• De kinderalimentatie werd verlaagd omdat de alimentatieplichtige een kind met zijn nieuwe partner had gekregen. Als ingangsdatum heeft de rechter bepaald dat de verlaagde kinderalimentatie mag worden betaald vanaf de eerste dag van de maand volgend op de maand waar het nieuwe kind is geboren. De rechter oordeelde dat de alimentatiegerechtigde van te voren op de hoogte was van de verwachte geboorte van het kind, dat de wijziging voorzienbaar was en dat zij vanaf dat moment rekening kon houden met een wijziging van de alimentatie. Het had op de weg van de alimentatiegerechtigde gelegen om een deel van de door haar te ontvangen kinderalimentatie te reserveren (ECLI:NL:RBOBR:2022:2268).
  .

• De rechtbank heeft bepaald dat de kinderalimentatie wordt verlaagd vanaf de eerste dag van de maand nadat de alimentatiegerechtigde haar eerste salaris ontving en daarmee zelf draagkracht had. Zij heeft de alimentatieplichtige niet geïnformeerd dat zij inkomen had. De rechter oordeelt dat zij ook onderhoudsplichtig is voor het minderjarige kind en dat het daarom op haar weg had gelegen om de alimentatieplichtige daar tijdig over te informeren, zodat hij in staat was om zelfstandig een beoordeling te maken van een eventuele wijziging van de kinderalimentatie. Dit geldt te meer nu bij de bepaling van de huidige alimentatie alleen met het inkomen van de alimentatieplichtige rekening was gehouden, omdat de alimentatiegerechtigde op dat moment geen inkomen had. De alimentatieplichtige heeft dus vanaf het moment dat de alimentatiegerechtigde inkomsten verkreeg meer alimentatie betaald dan hij had moeten betalen. De rechter heeft – ondanks het consumptieve karakter van kinderalimentatie – beslist dat de alimentatiegerechtigde de te veel betaalde alimentatie moest terugbetalen. Niet is gesteld of is gebleken dat de vrouw daar financieel niet toe in staat is (ECLI:NL:RBROT:2022:11217).
  .

• De rechtbank heeft geoordeeld dat de kinderalimentatie werd verlaagd vanaf de datum dat de alimentatiegerechtigde opnieuw is gehuwd. Hiermee is haar partner stiefouder geworden van de kinderen en dient hij ook mee te betalen aan de kosten van hun verzorging en opvoeding. Vanaf de datum van het huwelijk had de alimentatiegerechtigde rekening kunnen houden met een wijziging van omstandigheden die een verlaging van de kinderbijdrage rechtvaardigt (ECLI:NL:RBROT:2024:7446).
  .

Conclusie

Vaststelling of wijziging van de kinder- of partneralimentatie met terugwerkende kracht kan grote gevolgen hebben. De alimentatieplichtige of -gerechtigde kan dan met een aanzienlijke vordering worden geconfronteerd. De rechter kan niet zonder meer een gewijzigde alimentatie met terugwerkende kracht vaststellen.

De ervaring leert dat rechters – al naar gelang de omstandigheden van het geval – hier wisselend mee omgaan. Als u als alimentatiegerechtigde een dergelijk verzoek bij de rechtbank indient, moet dit verzoek goed worden gemotiveerd. Als u als alimentatieplichtige met een dergelijk verzoek wordt geconfronteerd, is het van belang dat hiertegen goed onderbouwd verweer wordt gevoerd. Er moet worden aangegeven waarom het onredelijk is om dit verzoek toe of af te wijzen. Het is dan ook van belang wat partijen tijdens de procedure aanvoeren.

Als u voornemens bent om de kinder- of partneralimentatie vast te laten stellen dan wel te wijzigen of als u wordt geconfronteerd met een wijzigingsverzoek, is het verstandig om juridisch advies in te winnen over uw rechtspositie. Bij SPEE advocaten & mediation hebben wij jarenlange ervaring in het familierecht. Neem voor deskundig advies gerust contact met ons op! Contactpagina SPEE advocaten & mediation.