Via kunstmatige intelligentie (AI) en slimme zoekmachines vinden steeds meer mensen met gemak allerlei juridische documenten online. Met een paar prompts genereert ChatGPT in enkele seconden een overeenkomst op maat, althans zo lijkt het. Deze werkwijze oogt efficiënt en kostenbesparend, maar schijn bedriegt. Het gebruik van een AI-gegenereerde overeenkomst zonder check door een professional brengt namelijk risico’s met zich mee. Onvolledige of onduidelijke bepalingen of het ontbreken van essentiële onderdelen kunnen leiden tot (kostbare) conflicten tussen partijen. Een recente uitspraak van de rechtbank Amsterdam illustreert dit.

Wat speelde er?

Partijen hebben een overeenkomst van opdracht gesloten, waarbij gedaagde beleggingswerkzaamheden zou verrichten ten behoeve van eiser. Volgens eiser is de opdracht echter niet naar behoren uitgevoerd. In de overeenkomst is onder meer een bepaling opgenomen over de duur van de samenwerking en de door eiser ingelegde som. Deze afspraak hield het volgende in: indien op de totale inleg een verlies van meer dan 15% wordt geleden, is gedaagde verplicht eiser hierover te waarschuwen. Vervolgens dient er een gesprek plaats te vinden tussen partijen om de beleggingsstrategie met betrekking tot het resterende bedrag te herzien. Volgens eiser betreft dit een essentiële afspraak in de overeenkomst.

Gedaagde heeft verklaard dat hij in paniek raakte toen de waarde van de beleggingen daalde. Hij heeft eiser daarom niet gewaarschuwd en er heeft geen gesprek plaatsgevonden over een aangepaste strategie.

Tussen partijen is vervolgens discussie ontstaan over de rechtsgeldigheid van de overeenkomst, nu deze is opgesteld met behulp van ChatGPT of een ander AI-hulpmiddel. Daarnaast bestaat er onenigheid over de vraag of sprake is van een tekortkoming in de nakoming door gedaagde, voor zover de overeenkomst als rechtsgeldig wordt aangemerkt.

Wat oordeelde de rechter?

De rechter oordeelde dat het feit dat een overeenkomst is opgesteld met behulp van ChatGPT of een ander AI-hulpmiddel niet afdoet aan de geldigheid ervan. De overeengekomen bepalingen zijn juridisch bindend. Verder is de rechter van mening dat de gestelde paniek geen rechtvaardiging vormt voor het niet nakomen van de overeenkomst. Er is sprake van een tekortkoming in de nakoming, nu gedaagde de gemaakte afspraken niet is nagekomen. Deze tekortkoming rechtvaardigt de ontbinding van de overeenkomst, aangezien het niet naleven van de afspraak om eiser te waarschuwen bij een verlies van meer dan 15% niet kan worden beschouwd als een geringe tekortkoming.

De kantonrechter heeft dan ook de overeenkomst tussen partijen ontbonden. De door eiser ingelegde som dient volledig te worden terugbetaald door gedaagde. De door gedaagde verrichte werkzaamheden kunnen weliswaar niet ongedaan worden gemaakt, maar de rechter kent daaraan geen waarde toe. Dit betekent dat gedaagde de volledige inlegsom aan eiser moet terugbetalen.

Lees de volledige uitspraak hier.

Wat betekent deze uitspraak voor het gebruik van AI in de juridische praktijk?

Deze uitspraak laat zien dat documenten die zijn opgesteld met behulp van AI, zoals ChatGPT, in beginsel rechtsgeldig kunnen zijn. De vorm of het hulpmiddel waarmee een overeenkomst tot stand komt, doet immers niet af aan de rechtsgeldigheid daarvan. Toch is dit niet altijd het geval.

In een recente uitspraak van de rechtbank Midden-Nederland bleek dat aan de tekst van een ‘Agreement of Intent’ niet veel waarde kon worden gehecht, omdat partijen het document niet zelf hadden opgesteld, maar gebruik hadden gemaakt van een Engelstalig model dat online beschikbaar was. Beide partijen waren de Engelse taal nauwelijks machtig en begrepen het document slecht. Bovendien verwees het naar een ‘foundation agreement’. Dit is soort overeenkomst die in het Nederlands recht niet bestaat. De rechtbank concludeerde dat partijen feitelijk iets hadden ondertekend waarvan zij vermoedden dat het “wel ergens op leek”, puur op basis van de titel en de vindbaarheid op internet. Dit kon echter niet leiden tot een rechtsgeldige overeenkomst.

Deze voorbeelden laten zien dat digitale hulpmiddelen, waaronder AI, partijen weliswaar op weg kunnen helpen, maar geen enkele garantie geven op een rechtsgeldige overeenkomst. AI begrijpt de context, de bedoelingen van partijen en de juridische nuances namelijk niet op het niveau van een ervaren jurist.

Conclusie

Voor de juridische praktijk betekent dit dat AI hooguit ondersteunend kan worden ingezet in de voorbereidende fase, maar dat menselijke beoordeling en maatwerk noodzakelijk blijven om geldige, begrijpelijke en passende overeenkomsten op te stellen. Met andere woorden: overeenkomsten waar u in geval van een geschil wél iets aan heeft.

Wilt u zakendoen op basis van een betrouwbaar en waterdicht contract? Het team van SPEE advocaten & mediation staat u graag bij met deskundig advies.