Op het moment van overlijden van een dierbare komt er veel op u af en binnen een korte tijd moet er vaak veel geregeld worden. Toch moet u als erfgenaam goed nadenken óf en zo ja op welke wijze u de nalatenschap wilt aanvaarden. Deze keuze kan grote financiële gevolgen hebben. Op een eenmaal gedane keuze kan – op een enkele uitzondering na – niet meer worden terug gekomen. Deze keuze betreft de gehele nalatenschap.

Als erfgenaam heeft u drie opties:

1. Zuiver aanvaarden
   Dit doet u als u heeft onderzocht dat de nalatenschap positief is. Het gevolg van deze keuze is dat de schuldeisers van de overledene hun schulden ook kunnen verhalen op uw privé vermogen.
   Ook door (onbewuste) gedragingen kan door u een nalatenschap zuiver worden aanvaard. Dit is het geval als u zich door uw handelen als een erfgenaam gedraagt, zoals door direct spullen uit de nalatenschap te verdelen of privé betalingen te doen met de bankpas van de overledene. Het gaat dan om bankopnames die niet gezien worden als gedaan in het kader van de afwikkeling van de nalatenschap.
2. Beneficiair aanvaarden
   Als onduidelijk is of een nalatenschap positief of negatief is, kunt u een nalatenschap beneficiair aanvaarden. Mocht blijken dat de nalatenschap negatief is, is verhaal op uw privé vermogen in beginsel niet mogelijk.
3. Verwerpen
   Dit doet u als de nalatenschap negatief is. Dus als er meer schulden dan bezittingen zijn. Óf als u om andere redenen niet wilt erven van de overledene. Het gevolg hiervan is dat u nooit erfgenaam bent geweest. .

U kunt uw keuze vast laten leggen in het boedelregister van de rechtbank van de laatste woonplaats van de overledene.

Kan zuivere aanvaarding van een nalatenschap worden teruggedraaid?

Stel u heeft een nalatenschap zuiver aanvaard en u komt tot de ontdekking dat er een schuld in de nalatenschap zit. Sommige schulden zijn gemakkelijk te constateren, zoals een hypotheekschuld of een schuld bij de bank. Daarnaast zijn er ook schulden die moeilijk dan wel niet te traceren zijn voor u als erfgenaam. U wilt dan niet aansprakelijk zijn met uw privé vermogen voor deze schulden van de overledene. Wat kunt u dan doen?

In de wet is een mogelijkheid opgenomen om de zuivere aanvaarding om te zetten in een beneficiaire aanvaarding. Dit verzoek moet worden gedaan aan de kantonrechter. Het moet gaan om een onverwachte schuld die u niet kende op het moment dat u de nalatenschap zuiver aanvaardde en ook niet behoorde te kennen.

Met de woorden ‘kende en behoren te kennen’ heeft de wetgever willen aansluiten bij het begrip goede trouw. De goede trouw ontbreekt wanneer u op het moment van het zuiver aanvaarden van de nalatenschap wist van het bestaan van de schuld. Ook wanneer u een juiste voorstelling van zaken miste betreffende de aanwezige schulden, maar onder de gegeven omstandigheden, beter behoorde te weten of twijfelde of had moeten twijfelen over de afwezigheid van een schuld en heeft nagelaten hiernaar nader onderzoek te doen. Hierbij speelt ook de deskundigheid van de erfgenaam een rol. Het is dus belangrijk dat u grondig onderzoek verricht naar de bestanddelen van de nalatenschap om een inschatting te maken van de omvang van de nalatenschap en de eventueel aanwezige schulden.

De bewijslast ligt bij u als erfgenaam. U moet dus aantonen dat u grondig onderzoek heeft verricht naar de omvang van de nalatenschap voordat u de keuze heeft gemaakt om deze zuiver te aanvaarden.

Het verzoek moet binnen drie maanden na ontdekking van de schuld worden gedaan. Wanneer de kantonrechter het verzoek toewijst, dan krijgt u toestemming om de nalatenschap alsnog beneficiair te aanvaarden.

Wat zegt de jurisprudentie hierover?

Over dit onderwerp zijn in de loop van de jaren veel uitspraken geweest. Hoe de rechter oordeelt is afhankelijk van alle omstandigheden van het geval, welke indicaties de erfgenaam had om nader onderzoek te verrichten en hoe grondig de erfgenaam het onderzoek heeft gedaan. Onderstaand worden enkele voorbeelden uit de jurisprudentie gegeven over afwijzing dan wel toewijzing van het verzoek.

Afwijzing van het verzoek:

• Als de overledene bezittingen heeft waaruit kosten kunnen voortvloeien, heeft de erfgenaam een onderzoeksplicht. Volgens de rechter is het een feit van algemene bekendheid dat met de eigendom van een boot kosten gemoeid zijn, zoals onderhoudskosten, kosten van de verzekering en liggelden. Hier moet een erfgenaam onderzoek naar doen (ECLI:NL:RBROT:2021:1175).
• Een belastingschuld is geen onverwachte schuld. Van de erfgenaam mag verwacht worden dat hij/zij onderzoek doet door de administratie van de overledene, de betrokken accountant en/of de Belastingdienst te raadplegen voordat hij/zij een keuze maakt. Zeker als de overledene een onderneming had (ECLI:NL:RBMNE:2017:6714).
• Als een notaris aangeeft dat er geen schulden zijn, mag van een erfgenaam alsnog worden verwacht dat ten minste de administratie van de overledene wordt bekeken. Juist als de overledene geen of nauwelijks administratie voerde, rust op een erfgenaam de verplichting om nader onderzoek te doen naar eventuele schulden (ECLI:NL:RBNHO:2017:10840).
• Als de nalatenschap van de eerst overleden ouder wordt afgewikkeld door de dan nog levende ouder en uit deze nalatenschap schulden zijn ontstaan, ligt het op de weg van de erfgenaam van de langstlevende ouder om naar het testament van de eerst overleden ouder te vragen dan wel onderzoek te doen naar de afwikkeling van deze nalatenschap. Ook al is de eerst overleden ouder jaren geleden overleden (ECLI:NL:RBGEL:2018:3615).
• De kosten van een vereffenaar dan wel een executeur en afwikkeling van een nalatenschap zijn geen onverwachte schulden. Immers, de verkrijging van een nalatenschap gaat gepaard met afwikkelingskosten (ECLI:NL:RBROT:2022:2773).
  .

Toewijzing van het verzoek:

• Het feit dat het in de familie bekend was dat er sprake was van een schuld aan de zijde van de overledene, te weten een geldlening uit 1958, kan niet aan de derde generatie van de overledene worden verweten (ECLI:NL:RBZWB:2018:1118).
• Als de overledene een huurwoning heeft, hoeft de erfgenaam er niet op bedacht te zijn dat er nog een hypotheekschuld is (ECLI:NL:RBDHA:2022:5704).
  .

Conclusie

Rechters zijn heel erg terughoudend in het toewijzen van dergelijke verzoeken. Hoe een rechter oordeelt is afhankelijk van alle omstandigheden van het geval, welke indicaties de erfgenaam had om nader onderzoek te verrichten en hoe grondig de erfgenaam het onderzoek heeft gedaan. Het is dus belangrijk om samen met een gespecialiseerd advocaat te bekijken of de feiten en omstandigheden aanleiding geven voor het indienen van een dergelijk verzoek bij de kantonrechter.

Als u erfgenaam wordt in een nalatenschap is het verstandig om juridisch advies in te winnen over de door u te volgen stappen. Bij SPEE advocaten & mediation hebben wij jarenlange ervaring in het erfrecht. Neem voor deskundig advies gerust contact met ons op! Contactpagina SPEE advocaten & mediation.