Bij echtscheiding ontstaat vaak discussie over wat wel en niet in de te verdelen huwelijksgemeenschap valt. Wanneer een van de echtgenoten eigenaar is van een goed dat hij of zij onder een zogenaamde uitsluitingsclausule heeft verkregen is men snel uitgediscussieerd zou men denken. Een uitsluitingsclausule bepaalt immers dat dat goed juist niet in een gemeenschap van goederen valt. Maar hoe zit het dan als een echtgenoot tijdens het huwelijk samen met zijn broer de helft van zijn ouderlijke woning erft van zijn overleden vader en de andere helft later van zijn broer koopt? Geldt de uitsluitingsclausule die zijn vader in het testament had opgenomen dan voor de hele woning of alleen voor de helft van de woning die de echtgenoot heeft geërfd? En hoe zit het met een legaat? Is een uitsluitingsclausule ook van toepassing als de woning uit een legaat werd verkregen?
Wat is een uitsluitingsclausule?
Een uitsluitingsclausule in een testament bepaalt dat wat een erfgenaam ontvangt (geld, effecten, een woning of ander vermogen) privévermogen van die erfgenaam blijft en niet in een (huwelijks)gemeenschap valt en ook niet hoeft te worden verrekend op grond van een periodiek of finaal verrekenbeding. De clausule beschermt de verkrijging dus tegen aanspraken van een (toekomstige) partner en tegen verdeling bij echtscheiding of overlijden. Vaak regelt de clausule bovendien dat zaaksvervanging geldt (ook het goed dat voor de erfenis in de plaats komt blijft privé). Sinds 1 januari 2018 vallen erfenissen en schenkingen in beginsel al buiten de beperkte gemeenschap, maar een uitsluitingsclausule blijft belangrijk voor oudere huwelijken (gesloten vóór 2018), voor verrekenbedingen, en om discussies te voorkomen over vruchten, vervangende goederen en eventuele latere investeringen.
Rechtbank Den Haag van 4 augustus 2025 (ECLI:NL:RBDHA:2025:15177)
In de zaak die recent bij de Rechtbank Den Haag van 4 augustus 2025 (ECLI:NL:RBDHA:2025:15177) speelde, ging het om de verdeling na echtscheiding van een appartement dat de man had verkregen uit de nalatenschap van zijn moeder als legataris onder bijzondere titel. De vrouw stelde zich op het standpunt dat de man niet het gehele appartement had verkregen, maar dat het enkel op zijn naam was gezet door andere erfgenamen van de moeder om zo aan de wens van de moeder te voldoen. In haar testament had de moeder van de man een zogenaamde uitsluitingsclausule opgenomen, maar die uitsluitingsclausule was volgens de vrouw niet van toepassing op het door de man verkregen legaat, in dit geval het appartement.
De rechtbank denkt daar echter heel anders over. De rechtbank oordeelt dat de uitsluitingsclausule volgens het testament van toepassing is op alles wat uit de nalatenschap van de moeder verkregen wordt en daarmee dus ook op een legaat. Daarnaast wijst de rechtbank expliciet op een oudere uitspraak van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 13 maart 2014 (ECLI:NL:GHARL:2014: 2059), waarin, kort samengevat, is overwogen dat in het geval erfgenamen gezamenlijk een woning erven onder een uitsluitingsclausule, ook bij latere toedeling van het appartement aan één van hen, de gehele woning onder de uitsluitingsclausule valt. Het Gerechtshof overweegt vervolgens ook dat dat niet anders is als een appartement onder bijzondere titel, zoals een legaat, wordt verkregen. In zaak van de Haagse rechtbank doet laatstbedoelde situatie zich voor: het appartement aan is door de man onder bijzondere titel ( lees: een legaat) verkregen uit een nalatenschap ten aanzien waarvan de uitsluitingsclausule is gemaakt.
Conclusie
De uitspraak van de rechtbank Den Haag bevestigt dat een onder uitsluitingsclausule gelegateerd goed buiten de huwelijksgemeenschap valt, óók als het gedeeltelijk via andere deelgenoten later aan één erfgenaam wordt geleverd.
Heeft u vragen over uitsluitingsclausules, legaten of de verdeling bij scheiding? Neem contact op met mr. Angelique van den Eshoff van SPEE advocaten & mediation (gespecialiseerd familie- en erfrechtadvocaat). Zij kan samen met u uw positie en opties beoordelen en u snel helpen bij het vinden van een werkbare oplossing.