Zoals inmiddels bekend, zorgt het coronavirus helaas, behalve voor de nodige maatschappelijke en economische gevolgen, óók voor diverse arbeidsrechtelijke vraagstukken. Bij deze een aantal veel gestelde vragen en antwoorden voor u op een rij.

Moet een werkgever voorzorgsmaatregelen nemen?

JA

Een werkgever heeft op basis van de Arbo wetgeving een wettelijke zorgplicht om werknemers een veilige en gezonde (werk)omgeving te bieden. Werkgever zal werknemer dus moeten informeren over het treffen van hygiënemaatregelen zoals handen wassen, geen handen geven, het gebruik van papieren handdoekjes et cetera en daarnaast zal werkgever werknemer moeten dienen te wijzen op het houden van 1,5 meter afstand van anderen. Ook zullen voldoende hulpmiddelen zoals desinfectiegel en papieren handdoekjes beschikbaar dienen te worden gesteld binnen de organisatie van werkgever.

Daarnaast geldt dat werkgever werknemer zoveel als mogelijk in de gelegenheid dient te stellen om thuis te werken, tenzij dit niet gaat vanwege een specifieke functie van een werknemer.

Kan een werkgever zijn werknemers verplichten een mondkapje te dragen?

JA, tenzij.

Het dragen van een mondkapje kan vergeleken worden met voorschriften voor veiligheidskleding op de werkvloer, zoals het dragen van schoenen met stalen neuzen of een helm op een bouwplaats. Verdedigbaar is, dat het dragen van een mondkapje daar ook onder valt. Een werkgever kan een werknemer op grond van het wettelijk instructierecht verplichten een mondkapje te dragen, mits het voorschrift redelijk is en er geen (grondrechtelijke) bezwaren van de werknemer zijn. Tegen de verplichting tot het dragen van een mondkapje zou bijvoorbeeld artikel 10 van de grondwet kunnen worden tegengeworpen (het eerbiedigen van de persoonlijke levenssfeer).

Kan een werkgever een werknemer dwingen om zich te laten testen op corona?

NEE

De overheid adviseert mensen die corona-gerelateerde klachten hebben om zich te laten testen en thuis te blijven. Het komt echter voor dat werknemers zich niet willen laten testen. Werkgever kan zich dan op het standpunt stellen dat bij het weigeren van een test, door een werknemer, deze werknemer geen recht heeft op loon gedurende de periode dat hij thuis zit. Door zich niet te laten testen, zit een werknemer immers mogelijk langer thuis, want als hij zich wél laat testen en de uitslag is negatief, dan kan hij op korte termijn weer aan het werk. Kortom: een werkgever kan een werknemer niet verplichten om zich te laten testen, maar wel andere maatregelen treffen die de werknemer er mogelijk toe aanzetten zich te laten testen.

Kan een werkgever een werknemer verbieden om op vakantie te gaan in tijden van corona?

NEE

Nee, een werkgever kan een werknemer niet verbieden om vakantie te genieten de komende periode. Wat kan een werkgever dan wél doen?

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft alle Nederlandse met klem afgeraden om naar het buitenland te gaan. Op dit moment geldt voor veel landen een oranje of rood reisadvies. Dit betekent dat het ten aanzien van veel landen wordt afgeraden om er naartoe te reizen, tenzij het echt noodzakelijk is. Vakantie valt echter niet onder noodzakelijke reizen en wordt om die reden dan ook afgeraden.

Een werkgever zal deze overheidsrichtlijnen eveneens dienen te volgen. Het is dan ook verstandig om werknemers schriftelijk af te raden om op vakantie te gaan naar het buitenland in de komende periode. Van een goed werkgever mag verwacht worden dat hij dit advies opvolgt, zeker gezien de huidige omstandigheden.

In dat kader kan een werkgever (schriftelijk) benoemen, dat wanneer een werknemer er tóch voor kiest om naar het buitenland te gaan, de mogelijke negatieve gevolgen ervan voor zijn eigen rekening komen. Bijvoorbeeld dat er geen recht is op loon wanneer de (niet zieke) werknemer in quarantaine wordt geplaatst of niet tijdig terug kan reizen door maatregelen van de lokale autoriteiten. Voor het uitsluiten van salaris bij ziekte, geldt dat er sprake moet zijn van opzet om ziek te worden bij de werknemer. Dat zal een werkgever dienen te bewijzen. Dat er sprake is van opzet, wordt tot nu toe in de Rechtspraak niet snel aangenomen.

Als een werknemer niet op vakantie kan gaan vanwege corona, kan hij dan zijn vakantie uren terugvragen?

NEE

Het niet op vakantie kunnen gaan vanwege corona betekent niet dat werknemer zijn vakantie-uren terug krijgt. Dat de werknemer feitelijk niet is weg gegaan c.q. weg gaat, ligt in zijn eigen risico sfeer. De recuperatiefunctie van vakantie, is immers gelegen in het feit dat een werknemer vrije tijd heeft van zijn werk en niet in het feit dat werknemer dan ook daadwerkelijk ergens anders naartoe moet kunnen gaan.

Dient een werkgever onkostenvergoedingen door te betalen wanneer werknemers thuiswerken?

DAT LIGT ERAAN

De hoofdregel is dat, als er geen onkosten gemaakt worden, deze ook niet vergoed hoeven te worden.

Echter, als een werknemer langere tijd thuis werkt, maakt de werknemer wellicht andere kosten die onbelast vergoed kunnen worden. Had de werknemer bijvoorbeeld nog geen laptop of telefoon en heeft hij deze nu nodig om thuis zijn werk te kunnen verrichten? Dan kan de werkgever dit onbelast vergoeden of verstrekken. Ook mag werkgever de kosten voor internet of telefoonabonnement vergoeden aan de werknemer, als hij dit nodig heeft voor zijn werk. Als wordt voldaan aan een thuiswerkplek in de zin van de arbo-wetgeving, mag werkgever daarnaast ook zaken als een computerscherm, toetsenbord en bureaustoel vergoeden en/of verstrekken.

Corona in relatie tot de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Mag een werkgever vastleggen welke werknemers het coronavirus hebben opgelopen, en mag er getest worden of werknemers koorts hebben?

NEE

De AVG schrijft uitdrukkelijk voor dat het verwerken van gezondheidsgegevens van werknemers verboden is, tenzij er sprake is van een uitzondering en er een grondslag aanwezig is. Voor werkgevers geldt bijvoorbeeld een uitzondering voor het verwerken van gezondheidsgegevens wanneer dit nodig is om te voldoen aan een wettelijke verplichting op het gebied van het arbeidsrecht. Denk bijvoorbeeld aan een loondoorbetalingsverplichting bij ziekte. Je moet dan als werkgever immers weten, of je werknemer ziek is, om aan deze verplichting te kunnen voldoen. Maar in dat geval mag een werkgever niet méér vastleggen dan dat de werknemer ziek is. De verwerking van meer informatie is voorbehouden aan de bedrijfsarts.

Hoe zit dat met corona?

Mag er bijvoorbeeld een lijst/overzicht worden bijgehouden van werknemers die het coronavirus hebben (gehad)? Gezien de verplichting om een veilige werkomgeving te kunnen bieden aan (de overige) werknemers lijkt dit misschien logisch. Tóch is dit niet toegestaan. Wel kan een werknemer waarbij verdenking van aanwezigheid van het coronavirus aan de orde is, verzocht worden de bedrijfsarts te bezoeken. Deze mag de gezondheidsgegevens vervolgens wél verwerken en de werkgever adviseren over het blijven bieden van een veilige werkomgeving.

Indien een werknemer besmet is met corona dan treedt het protocol van de GGD in werking. Dat protocol bepaalt welke maatregelen worden genomen.

Er zijn werkgevers die met thermometers bij werknemers de temperatuur van die werknemers meten en dit ook vastleggen. De autoriteit Persoonsgegevens heeft hierover laten weten, dat dit verboden is. Werknemers mogen dit dan ook weigeren.

De werkgever zou nog kunnen stellen dat wanneer hij de temperatuurgegevens niet vastlegt, er géén sprake is van verwerking van gegevens en de AVG dus buiten beschouwing blijft. Toch blijft ook in dat geval en bijvoorbeeld ook in het geval dat werkgever de werknemer alleen mondeling vraagt naar zijn ziektesymptomen, gelden dat de privacy van de werknemer gewaarborgd dient te worden. Een werkgever mag niet zomaar inbreuk maken op dit recht.

Zijn de reintegratieregels voor zieke werknemers veranderd vanwege corona?

JA

Het UWV heeft vanwege corona een addendum toegevoegd aan de Werkwijzer Poortwachter, die regels stelt met betrekking tot de reintegratieverplichtingen van werkgever. Het addendum houdt op een aantal punten een versoepeling in.

Heeft u vragen over dit onderwerp of over gerelateerde arbeidsrechtelijke aangelegenheden, schroom dan niet om contact op te nemen met één van onze arbeidsrechtadvocaten.