Bij een echtscheiding komt veel kijken, zeker als één van de echtgenoten een eigen bedrijf heeft. Bij de verdeling van een huwelijksgoederengemeenschap zal een waardering van de onderneming plaats moeten vinden. Daarbij komt de vraag aan de orde of er sprake is van op geld waardeerbare goodwill. Dient bij een eenmanszaak verdeling van goodwill plaats te vinden?

Het Gerechtshof te Den Haag behandelde een zaak waarbij in het kader van de verdeling aan de orde kwam of de vrouw aan de man een bedrag aan goodwill diende te voldoen. De vrouw was ondernemer en exploiteerde een eenmanszaak. Door het hof werd een duidelijk onderscheid in persoonlijke goodwill en zakelijke goodwill gemaakt.

Eerder, in mei 2002, maakte de Hoge Raad reeds onderscheid tussen belichaamde oftewel zakelijke goodwill en onbelichaamde oftewel persoonlijke goodwill. De Hoge Raad oordeelde dat belichaamde/zakelijke goodwill wel in de gemeenschap van goederen valt mits de zakelijk goodwill zelfstandig is te waarderen alsmede overdraagbaar is.

Zakelijke goodwill staat in direct verband met een bepaald object, zoals de ligging van een bedrijf of een merknaam. Onbelichaamde/persoonlijke goodwill kan daarentegen niet als zelfstandige waarde gerealiseerd worden. Bij persoonlijke goodwill gaat het om de persoonlijke capaciteit van de ondernemer zelf zoals bijvoorbeeld vakkennis. Deze goodwill is verbonden aan de ondernemer en is niet overdraagbaar aan derden en gaat teloor bij het uittreden of overlijden van de ondernemer.

Naar het oordeel van het hof was er in deze kwestie geen sprake van zakelijke goodwill nu de winstgevendheid van de onderneming volledig afhankelijk was van de capaciteiten van de vrouw. Er was sprake van persoonlijke goodwill, die niet in de gemeenschap viel en dus niet verdeeld hoefde te worden.

Het hof overwoog als volgt:

“Voor het antwoord op de vraag of (de waarde van) goodwill van de onderneming van een van de echtgenoten in de verdeling van de huwelijksgoederengemeenschap dient te worden betrokken, is beslissend of die goodwill als zelfstandige waarde kan worden gerealiseerd. Dit is niet het geval indien sprake is van onbelichaamde (ook: persoonlijke) goodwill.

Bij bepaling van de persoonlijke goodwill staat de persoonlijke capaciteit van de ondernemer centraal. Deze persoonlijke capaciteiten zijn verknocht aan de betreffende persoon. Als de ondernemer op basis van zijn persoonlijke capaciteiten, in het kader van de exploitatie van de onderneming, een overwinst weet te realiseren, dan is de economische waarde van deze overwinst aan hem of haar verknocht. Wanneer de totale winst uit onderneming is toe te rekenen aan de persoonlijke capaciteiten van de ondernemer dan kan er geen sprake zijn van zakelijke overdraagbare overwinst.

In het onderhavige geval is sprake van een door de vrouw geëxploiteerde onderneming in de vorm van een eenmanszaak. Onder een onderneming verstaat het hof een organisatorisch verband, gericht op duurzame deelneming aan het economisch verkeer. De vrouw is in deze de ondernemer en de spil waar het om draait binnen de onderneming. Haar persoonlijke inzet en capaciteiten zijn bepalend voor het resultaat van de onderneming. De onderneming is gezien de omvang dermate beperkt dat het organische verband uitsluitend gevormd wordt door de vrouw en haar persoonlijke capaciteiten.

Naar het oordeel van het hof kan in het onderhavige geval het bedrijfsresultaat niet de basis vormen voor de berekening van de waarde van goodwill. De winst die door de vrouw met de exploitatie van de onderneming wordt gerealiseerd, is uitsluitend aan haar in persoon toe te rekenen en naar het oordeel van het hof aan haar verknocht. Van goodwill zou sprake kunnen zijn indien het organische verband van de onderneming een zodanige omvang heeft dat de onderneming ook zonder de aanwezigheid van de ondernemer, in casu de vrouw, in staat is om overwinst te realiseren. Onder overwinst verstaat het hof winst die uitstijgt boven een gebruikelijke winst bij een soortgelijke onderneming.”

In dit soort procedures gaat het dus vaak om de vraag of het resultaat van de onderneming afhankelijk is van de capaciteiten van de betreffende ondernemer/echtgenoot, of niet. Hoe kleiner de onderneming, hoe lastiger het zal worden om de ondernemingswinst los te koppelen van de persoonlijke capaciteiten van de ondernemer. Is er sprake van persoonlijke goodwill, dan hoeft deze over het algemeen niet verdeeld te worden.

Heeft u vragen over hoe uw onderneming in uw echtscheiding verdeeld of verrekend zou moet worden of heeft u advies nodig over een echtscheidingsprocedure? Neem dan vrijblijvend contact met ons op. Wij zijn u graag van dienst.