Aanstaande echtgenoten kunnen de vermogensrechtelijke gevolgen van hun huwelijk regelen door bij een notaris huwelijkse voorwaarden op te laten maken. Bij echtscheiding wordt er echter regelmatig geprocedeerd over de uitleg van huwelijkse voorwaarden. In een recent arrest van het gerechtshof Den Haag werden de tussen partijen gesloten huwelijkse voorwaarden uitgelegd aan de hand van de zogenaamde “Haviltexmaatstaf”’.
Feiten
Partijen zijn gehuwd onder huwelijkse voorwaarden, kort gezegd inhoudende een gemeenschap van inboedel met uitsluiting van elke andere gemeenschap van goederen en een periodiek verrekenbeding. Vast staat dat partijen gedurende het huwelijk geen uitvoering hebben gegeven aan het periodieke verrekenbeding zoals opgenomen in de huwelijkse voorwaarden, welk beding de echtgenoten verplicht om jaarlijks hetgeen van hun inkomen resteert te verrekenen. Ook is tussen partijen niet in geschil dat sprake is van een ruim inkomensbegrip dat tevens winst omvat die valt onder de vennootschapsbelasting.
In de huwelijkse voorwaarden is opgenomen dat in het geval het huwelijk wordt ontbonden door echtscheiding tussen de echtgenoten zal worden afgerekend over de waarde van de rechtspersoon of rechtspersonen waarin de echtgenoten een (middellijk) belang hebben. Bij deze verrekening komt ieder de helft van de waarde toe. Partijen stellen vast dat bij het aangaan van het huwelijk de man een belang heeft in een te Amsterdam gevestigde besloten vennootschap. Onder waarde wordt verstaan de in de onderneming gereserveerde, uitkeerbare winst en hetgeen met de belegging daarvan is verkregen met dien verstande dat financiële bijdragen die door de betreffende echtgenoot uit zijn vermogen aan de rechtspersoon zijn gedaan in mindering worden gebracht op het te verrekenen bedrag. De financiële bijdragen zijn door partijen bij het aangaan van het huwelijk vastgesteld op honderd duizend euro (EUR 100.000).
Partijen verschillen in hoger beroep van mening over de uitleg van het begrip ‘waarde’ in de huwelijkse voorwaarden.
De vrouw stelt dat uit de huwelijkse voorwaarden duidelijk de bedoeling van partijen volgt, te weten dat de toename van het vermogen van de echtgenoten tijdens het huwelijk aan ieder voor de helft ten goede zou komen, voor zover die toename niet het gevolg zou zijn van een verkrijging krachtens erfrecht of gift of van waardestijging van goederen die door hen ten huwelijk zijn aangebracht. Dit betreft een ruime formulering, waaronder ook valt het vermogen van de man in de vorm van deelnemingen en een fonds. Volgens de vrouw heeft de rechtbank onvoldoende oog gehad voor de onderlinge samenhang van de bepalingen in de huwelijkse voorwaarden. Er kan niet worden volstaan met een louter taalkundige uitleg.
De man betwist hetgeen de vrouw naar voren brengt. Hij benadrukt dat vast staat dat de aandelen van de besloten vennootschap door hem ten huwelijk zijn aangebracht en dat deze aandelen aldus niet zijn gefinancierd met overgespaarde inkomsten. Verrekening van de economische waarde op grond van artikel 1:141 lid 1 van het Burgerlijk Wetboek is dus niet aan de orde.
Haviltex
Voor de uitleg van overeenkomsten is het zogenaamde Haviltex- arrest van de Hoge Raad uit 1981 van belang. De hoofdregel die uit dit arrest voortvloeit luidt, dat bij de uitleg van een overeenkomst niet alleen naar de letterlijke tekst moet worden gekeken maar ook naar de bedoeling van partijen en naar hetgeen zij redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Dus niet alleen de taalkundige uitleg is doorslaggevend om te bepalen wat partijen zijn overeengekomen. Ook de gang van zaken bij het sluiten van de overeenkomst en de mededelingen van partijen over en weer spelen een rol.
Oordeel Gerechtshof
Het hof volgde net als de rechtbank de uitleg van de man en legt aan de hand van de Haviltex-maatstaf uit welke betekenis de overeengekomen huwelijkse voorwaarden hebben:
“Het hof stelt voorop dat de uitleg van de tussen partijen gesloten huwelijkse voorwaarden moet plaatsvinden aan de hand van de Haviltexmaatstaf. Deze maatstaf brengt mee dat ook indien bij de uitleg van een overeenkomst groot gewicht toekomt aan de taalkundige betekenis van de gekozen bewoordingen, de overige omstandigheden van het geval kunnen meebrengen dat een andere (dan de taalkundige) betekenis aan de bepalingen van de overeenkomst moet worden gehecht. Beslissend blijft immers de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten toekennen en hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Daarbij is ook van belang de wijze waarop zij uitvoering hebben gegeven aan de overeenkomst (zie HR 5 april 2013, ECLI:NL:HR:2013:BY8101, NJ 2013/214 (Lundiform/Mexx)).
Op grond van de overgelegde stukken en hetgeen op de zitting in hoger beroep is besproken, is het hof van oordeel dat de rechtbank op de juiste gronden heeft geoordeeld en beslist zoals zij heeft gedaan. Het hof neemt deze gronden over en maakt deze, na een eigen afweging, tot de zijne. In hoger beroep zijn geen feiten of omstandigheden gebleken die tot een andere beslissing leiden. Vast staat dat de man bij het aangaan van de huwelijkse voorwaarden al aandelen hield in het kapitaal van de besloten vennootschap. Dat betekent dat deze aandelen niet zijn verworven met overgespaarde inkomsten. (…) Gebleken is dat meerdere gesprekken hebben plaatsgevonden tussen partijen, al dan niet in het bijzijn van de notaris. De huwelijkse voorwaarden zijn vervolgens onder leiding van de notaris tot stand gekomen, waarbij partijen ook zelf aanpassingen hebben verricht in de conceptakte, waaronder de invulling van het begrip ‘waarde’. Hieruit volgt dat partijen bewust hebben nagedacht over de tekst van de huwelijkse voorwaarden. Gelet op voornoemde omstandigheden komt de uitleg die de vrouw geeft aan de huwelijkse voorwaarden van partijen het hof niet aannemelijk voor. Het had dan immers voor de hand gelegen dat partijen een en ander ook op die wijze hadden opgenomen in de huwelijkse voorwaarden.”
Heeft u vragen of advies nodig over huwelijkse voorwaarden in geval van echtscheiding? Neem dan gerust vrijblijvend contact op met een van onze advocaten. Wij zijn u graag van dienst en houden u van de verdere ontwikkelingen op de hoogte!