Inleiding
In tijden van corona heeft de wettelijke verplichting, inhoudende dat een werkgever zorg dient te dragen voor een veilige (en gezonde) werkomgeving van werknemers, nog een extra dimensie gekregen. Uiteraard zijn onder andere thuis werken, afstand houden en extra hygiëne maatregelen invoeren, manieren om aan die zorgplicht invulling te geven.
Voor een aantal werknemers is het echter vanwege de aard van hun taak of functie niet mogelijk om thuis te werken en op de werkplek kan niet altijd voldoende afstand worden gehouden tot andere werknemers. Een manier om de risico’s op coronabesmetting op de werkvloer te beperken, is door werknemers preventief te testen op corona.
Een andere invalshoek is, dat werknemers die in quarantaine moeten maar niet thuis kunnen werken, wel recht houden op hun salaris, maar niet productief zijn. Werkgevers hebben er ook vanwege die reden belang bij om (snel) te weten of werknemers een besmettingsrisico vormen.
Maar mag dat eigenlijk wel, een werknemer laten testen op corona? En zo ja, wat zijn de regels?
Wat mag wel/niet, wat zijn de voorwaarden
Artikel 3 van de Arbowet bepaalt dat de werkgever verplicht is zorg te dragen voor de veiligheid en de gezondheid van de werknemers inzake alle met de arbeid verbonden aspecten. De kans op besmetting met het coronavirus vormt een gezondheidsrisico voor werknemers. De werkgever dient dus ook de blootstelling van werknemers aan dit gevaar zo veel mogelijk te beperken. Specifiek voor corona zijn in het Arbeidsomstandighedenbesluit tijdelijke aanvullende eisen gesteld. De werkgever dient zowel ten aanzien van de eigen werknemers maar ook ten aanzien van derden, tijdig de “noodzakelijke maatregelen en voorzieningen” te treffen om besmetting met het coronavirus te voorkomen. Wat dit voor maatregelen en voorzieningen moeten zijn, is niet in de wet bepaald. Gedacht kan worden aan het faciliteren van thuiswerkmogelijkheden, het creëren van looproutes op de werkplek, ervoor te zorgen dat werknemers voldoende afstand van elkaar kunnen houden, hygiënemaatregelen en het verplichten tot het dragen van een mondkapje tijdens het werk. Niet in alle branches zijn alle maatregelen even eenvoudig te nemen. Dat ontslaat de werkgever echter niet uit zijn zorgplicht. De werkgever zal dus moeten onderzoeken hoe hij de veiligheid en gezondheid van de werknemers op andere wijze zoveel mogelijk kan waarborgen.
Een manier om de risico’s op coronabesmetting op de werkvloer te beperken, is door werknemers preventief te testen op corona. Hiervoor zou de werkgever kunnen kiezen door het inrichten van een sneltestlocatie op de werkplek. De overheid heeft ten behoeve van de kwaliteit en veiligheid eisen gesteld aan de afname van sneltesten. De sneltesten die gebruikt worden moeten klinisch goedgekeurd zijn en voorzien zijn van een zogenaamde CE-markering. De sneltesten mogen bovendien enkel worden afgenomen onder supervisie van een BIG-geregistreerde arts (bijvoorbeeld een bedrijfsarts) en het afnemen van de sneltesten is uitsluitend voorbehouden aan een arts of een andere daartoe bevoegde onafhankelijk zorgverlener. De werkgever mag hier geen rol in hebben.
Het uitgangspunt is overigens dat de werkgever de werknemer niet kan verplichten een sneltest te laten afnemen. Het gebruik van de testlocatie is vrijwillig. Uit de door de overheid opgestelde richtlijnen volgt, dat het niet is toegestaan om consequenties te verbinden aan de keuze van een werknemer om zich wel of niet preventief te laten testen. Hier is echter nog geen jurisprudentie over en de vraag is dan ook hoe rechters hier in de praktijk mee zullen omgaan, bijvoorbeeld in situaties waarin de veiligheid zonder testen niet geborgd kan worden of bijvoorbeeld in het geval de werknemer klachten heeft of in nauw contact is geweest met iemand die besmet is met het virus. Volgens de RIVM-richtlijnen moet iemand zich in die gevallen immers laten testen óf minimaal tien dagen in quarantaine. Als een werknemer geen enkel belang heeft bij het niet laten testen en daardoor in quarantaine moet maar niet thuis kan werken, is het denkbaar dat de werknemer geen recht heeft op loon omdat de quarantaineperiode van tien dagen niet kan worden verkort. In de praktijk zal echter blijken hoe rechters hiermee omgaan.
Voor werkgevers is het daarnaast van belang te weten dat het verwerken van medische gegevens van personeel – waaronder ook de testuitslag valt – door de werkgever niet is toegestaan. De uitslagen mogen dus niet in een bestand worden opgenomen. Dit verbod geldt ook indien de werknemer zelf toestemming geeft, nu de werknemer, gelet op zijn afhankelijke positie ten opzichte van de werkgever, niet geacht wordt zonder druk toestemming te kunnen verlenen. Dat betekent dus dat in beginsel alleen de (bedrijfs)arts en de door hem ingezette hulppersonen bevoegd zijn tot verwerking van de testuitslagen. Voor hen geldt ook een meldplicht aan de GGD bij een positief resultaat en een registratieplicht bij een negatief resultaat. Opgemerkt wordt dat de Autoriteit Persoonsgegevens heeft bevestigd dat het enkel aflezen van een sneltest niet een vorm van verwerking van persoonsgegevens betreft en dus ook niet onder de AVG valt. Benadrukt wordt dat de testuitslag niet mag worden opgenomen in een bestand, de sneltest niet geautomatiseerd mag plaatsvinden en de verwerking ook geen geautomatiseerd gevolg heeft (zoals het automatisch openen van een toegangspoort).
Ook de testlocatie zelf is aan verschillende eisen onderworpen. Zo is er een vergunning of toestemming voor de testlocatie nodig van de verantwoordelijke instantie, zoals de gemeente. Ook dient er voldaan te worden aan de ventilatierichtlijnen, conform het bepaalde in het Bouwbesluit, aangevuld met de adviezen van het RIVM. Meer informatie over de eisen voor de afname van sneltesten en de inrichting van sneltestlocaties is te vinden in de door de overheid opgestelde richtlijnen.
Resumerend
Thuiswerken of afstandsmaatregelen op de werkplek zijn in sommige gevallen niet mogelijk. Om als werkgever in tijden van de coronacrisis toch te voldoen aan de wettelijke zorgplicht is het een mogelijkheid om een sneltestlocatie in te richten op de werkplek. Gelet op de wet- en regelgeving gelden hiervoor echter wel strenge eisen. De eisen zien niet alleen op de inrichting van de testlocatie zelf, maar ook de privacy en rechten van de werknemer, de verplichte inschakeling van BIG-geregistreerde artsen of arbodiensten en de beperkte rol van de werkgever in het testproces. Bovendien kan een werknemer niet verplicht worden om zich te laten testen.
Heeft u vragen of wilt u meer informatie? Neem dan contact op met een van de arbeidsrecht advocaten van SPEE advocaten & mediation.