Inleiding
U kent het vast wel: het ‘kopietje paspoort’ dat dikwijls wordt gevraagd door dienstverleners. Op grond van de Wwft (Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme) zijn bepaalde instellingen onder andere verplicht om hun cliënten te identificeren. Om die reden wordt er dan om een kopie van het identiteitsbewijs gevraagd. Is dat toegestaan? En hoe zit dat dan vanuit privacyoogpunt (de Algemene Verordening Gegevensbescherming oftewel de AVG)? U leest het hier.
Recente uitspraak rechtbank Amsterdam
Onlangs behandelde de rechtbank Amsterdam een zaak die precies laat zien waar het spanningsveld ligt tussen wetshandhaving (de Wwft) en de privacy van klanten (de AVG). Een ondernemer heeft bij ICS een zakelijke en een persoonlijke creditcard. ICS vraagt de klant om een heridentificatie: de klant moet via een app een foto van zijn identiteitsbewijs uploaden en die foto mag niet beschreven zijn. De ondernemer is het hier niet mee eens en verwijst naar de website van de Autoriteit Persoonsgegevens, waarop staat dat een beschreven kopie van een identiteitsbewijs niet mag worden geweigerd. Echter, volgens ICS kan van een beschreven kopie de echtheid niet worden gecontroleerd. Bovendien voorziet ICS de foto van een watermerk en wordt deze daarna pas opgeslagen.
Volgens de rechtbank heeft ICS op grond van artikel 3 en 38 Wwft een identificatieplicht. Op grond van de Europese anti-witwasrichtlijn en de Uitvoeringsregeling mag identificatie via veilige elektronische identificatiemiddelen plaatsvinden. Ook de Leidraad Wwft en de Sanctiewet van de AFM staan dit toe. De rechtbank oordeelt dan ook dat de ondernemer geen recht heeft op fysieke identificatie: ICS mag eisen dat identificatie en verificatie digitaal plaatsvinden. Ook heeft ICS twee alternatieven aangeboden voor het gebruik van de app (aan huis of bij de notaris), waarbij een scanner wordt gebruikt en een kopie van het onbeschreven identiteitsbewijs wordt opgeslagen.
Maar hoe zit dat dan met de privacy? De rechtbank is van oordeel dat ICS op basis van de Wwft verplicht is om de identiteit vast te stellen en dat dit niet kan met een beschreven kopie. De echtheidskenmerken zijn dan immers onleesbaar. Bovendien moet de kopie worden opgeslagen om te bewijzen dat ICS heeft voldaan aan de Wft (de wettelijke grondslag voor verwerking van persoonsgegevens).
Autoriteit Persoonsgegevens
Dit oordeel van de rechtbank is toch wel opmerkelijk te noemen, aangezien er op de website van de Autoriteit Persoonsgegevens andere informatie staat, namelijk:
Mag ik iets op een kopie van mijn identiteitsbewijs schrijven?
Ja, dat mag. U heeft altijd het recht om een tekst door de kopie van uw identiteitsbewijs heen te schrijven. Zo beschermt u de kopie tegen identiteitsfraude.
In sommige gevallen heeft een organisatie of bedrijf een wettelijke grondslag om een volledige kopie van uw identiteitsbewijs te verwerken voor een specifiek doel.
Bijvoorbeeld wanneer u als werknemer in dienst treedt bij een bedrijf. Uw werkgever moet dan een kopie van uw identiteitsbewijs bewaren.
Maar ook in die gevallen heeft u altijd het recht om een tekst door de kopie van uw identiteitsbewijs heen te schrijven. Bijvoorbeeld: ‘Kopie voor [naam werkgever] van [datum]’.
Zo beschermt u de kopie tegen identiteitsfraude, want de volledige kopie zal niet zomaar voor een ander doel gebruikt kunnen worden.
Let op: alle persoonsgegevens (zoals de foto en het BSN) op de beschreven kopie moeten leesbaar zijn. Ook de foto moet voldoende zichtbaar zijn om u te kunnen identificeren.
Wat u op de kopie schrijft, mag dus geen afbreuk doen aan de identificerende functie van de kopie. (…)
Mag een organisatie een beschreven kopie van mijn identiteitsbewijs weigeren?
Nee, dat mag niet. Wanneer die organisatie een wettelijke grondslag heeft om een volledig kopie van het identiteitsbewijs te verwerken, dan is een beschreven kopie hiervoor genoeg. U kunt er dus voor kiezen om op de kopie te schrijven. Dat is ook aan te raden, want zo beschermt u de kopie tegen identiteitsfraude. (…)”
De rechtbank geeft echter aan dat deze informatie van de AP over het maken en opslaan van een kopie van het identiteitsbewijs niet duidelijk is, dat er tegenstrijdigheden in zitten en bovendien geen kracht van wet heeft.
De volledige uitspraak van de rechtbank leest u hier.
Klachteninstituut Financiële Dienstverlening (Kifid).
Dan is er nog het Kifid. Dit instituut oordeelde in januari 2022 dat het opslaan van een volledige en onbewerkte kopie van een identiteitsbewijs in strijd is met de AVG. Volgens het Kifid mag een bank (in dit geval ABN AMRO) wel om een onbewerkte kopie van een paspoort vragen om de echtheid te onderzoeken, maar die kopie vervolgens niet ongewijzigd opslaan. Dit zou volgens het Kifid niet noodzakelijk zijn om te voldoen aan de Wwft. Om die reden is de handelswijze van de bank in strijd met de AVG. Kortom: opvragen mag, maar bewaren niet, althans niet zonder het afschermen van de pasfoto en het aanbrengen van een watermerk.
Slotsom
Enfin, dit onderwerp is nog lang niet uitgekristalliseerd en wij vermoeden dat dit thema de komende tijd nog veel pennen in beweging gaat brengen. Natuurlijk houden wij u op de hoogte. Alvast meer weten? Bel of mail ons gerust: 043-365 20 88 of info@spee-advocaten.nl.