Het COVID-19 virus heeft helaas ook grote gevolgen voor ondernemers. Ondernemingen en instellingen sluiten uit voorzorg hun deuren, beperken hun activiteiten óf worden door de overheid gedwongen te sluiten. Zoals premier Rutte in zijn toespraak van maandag 16 maart 2020 ook aangaf, zullen de gevolgen van het Coronavirus en van de voorkoming van verdere verspreiding ervan, voorlopig helaas nog niet van de baan zijn. Wat betekent dit voor ondernemers in het kader van juridische aansprakelijkheid?
Indien uw leverancier zijn producten of diensten niet, of niet tijdig kan leveren en u uw eigen contractuele verplichtingen ook (of juist door het uitblijven van levering of door de te late levering) niet kunt nakomen, is er eventueel een beroep op overmacht nodig. Om te beoordelen of een beroep op overmacht in uw specifieke situatie opgeld doet, is het belangrijk om de contracten met klanten en leveranciers goed door te nemen, zo ook de algemene voorwaarden, die doorgaans op handelstransacties van toepassing zijn. In die contracten en algemene voorwaarden, staan doorgaans ook overmacht-clausules. Voor u als ondernemer is het daarom van groot belang, om uw contracten te screenen (en ook de voorwaarden van bijvoorbeeld een leverancier, die van toepassing zijn) en indien nodig, uw contracten en/of voorwaarden op dit punt aan te scherpen.
Of het COVID-19 zich laat kwalificeren als overmacht in de zin van de wet, hangt voor een groot deel af van de formulering van de contracten en/of de algemene voorwaarden. Vaak worden stakingen, weersomstandigheden, oorlogen of natuurrampen, maar ook problemen in het kader van transport, overheidsmaatregelen óf de omstandigheid dat de eigen leverancier niet kan leveren, genoemd in overmachtsclausules. Soms wordt er ook volstaan met een algemene omschrijving waarbij wordt aangegeven dat alle van buitenkomende oorzaken waarop de onderneming geen invloed heeft, zich laten kwalificeren als overmacht. Of ziektes en epidemieën (of pandemieën) onder dit soort definities kunnen worden geschaard, is helaas de vraag. Dat dit ten aanzien van COVID-19, wél het geval is, is gelet op de ernst en omvang van de gevolgen ervan (inclusief de daarbij behorende overheidsmaatregelen), echter goed verdedigbaar.
Consequenties van een geslaagd beroep op overmacht kunnen onder meer zijn het recht de overeenkomst te beëindigen, het opschorten van contractuele verplichtingen, uitstel van de termijn tot nakoming van de verplichtingen, verval van aansprakelijkheid óf een verplichting tot heronderhandeling van de contractvoorwaarden. Zoals al aangegeven, is het belangrijk uw eigen contracten en algemene voorwaarden goed te checken en in kaart te brengen of de daarin opgenomen overmachtsclausule(s) voldoende bescherming biedt, zodat u tijdig kunt anticiperen op voorkomende situaties.
Als er géén schriftelijke afspraken zijn gemaakt óf indien een overmachtsclausule ontbreekt, wordt teruggevallen op de wet. Dat kan de Nederlandse wet zijn, maar bijvoorbeeld ook de wet van het land waar de klant of leverancier gevestigd is. Indien Nederlands recht van toepassing is, hangt de vraag of er sprake is van overmacht af van de specifieke omstandigheden van het geval. Welke criteria in dit kader belangrijk zijn, volgt uit bestaande jurisprudentie. Belangrijk is in elk geval of er andere manieren zijn om alsnog aan de contractuele verplichtingen te voldoen en of u als ondernemer, of uw leverancier, er alles aan heeft gedaan om de schade te beperken.
Als er onverhoopt geen beroep mogelijk is op een overmachtsclausule, of op overmacht op basis van de wet, zou er eventueel nog een beroep kunnen worden gedaan op onvoorziene omstandigheden. In dat kader is van belang dat het gaat, om omstandigheden die op het moment van sluiten van de overeenkomst nog in de toekomst lagen en die zodanig zijn dat de contractuele wederpartij van degene die herziening van de overeenkomst verlangt op grond van redelijkheid en billijkheid géén ongewijzigde instandhouding mag verwachten. De Nederlandse rechter stelt zich echter doorgaans terughoudend op in dit soort gevallen, waardoor een beroep op onvoorziene omstandigheden, helaas niet snel stand zal houden.
Resumerend is het derhalve van belang, om de eigen juridische situatie (contracten en algemene voorwaarden) goed en tijdig te checken en daar waar nodig aan te passen omdat ook in dit geval, voorkomen beter is dan genezen (net zoals COVID-19 zélf).
If you need more detailed advice, the SPEE advocaten & mediation lawyers are of course always ready to help!