Vaak wordt een factuur betaald zonder te beoordelen of deze factuur mogelijk is vervalst. Is betaling van een factuur op een door de fraudeur opgegeven rekeningnummer bevrijdend of kan de schuldeiser alsnog betaling vorderen van de schuldenaar? De Hoge Raad deed hier onlangs uitspraak over.
In deze zaak speelde het volgende.
Een leverancier stuurde na het sluiten van een koopovereenkomst per e-mail een factuur aan de afnemer. Enkele minuten later ontving de afnemer van hetzelfde e-mailadres een tweede e-mail waarin werd vermeld, dat er een fout was gemaakt en dat een nieuwe, correcte factuur zou worden toegezonden. Vervolgens ontving de afnemer een derde e-mail met daarin de nieuwe factuur. In deze nieuwe factuur werd een nieuw rekeningnummer vermeld. Deze tweede en derde e-mail waren afkomstig van de fraudeur. Enkele dagen later betaalde de afnemer de koopprijs op de bankrekening van de fraudeur. De leverancier, die de koopprijs nooit had ontvangen, eiste alsnog betaling van de factuur. De afnemer stelde zich op het standpunt bevrijdend te hebben betaald.
De rechtbank stelde de leverancier in het gelijk. Het Hof en de Hoge Raad kwamen tot een ander oordeel.
De zaak werd door de Hoge Raad beoordeeld aan de hand van een eerdere in 1992 gegeven maatstaf:
Wanneer iemand door zich valselijk als een ander voor te doen iets voor die ander verklaart – in deze zaak het aanwijzen van een bankrekening voor betaling – geldt als uitgangspunt dat die ander zich tegen degene tot wie de verklaring is gericht (hierna: de geadresseerde), erop kan beroepen dat de verklaring niet van hem afkomstig is, ook wanneer de geadresseerde heeft aangenomen en redelijkerwijze mocht aannemen dat de verklaring wel van die ander afkomstig was. Dit kan onder omstandigheden anders zijn. Deze omstandigheden moeten dan wel van dien aard zijn dat zij rechtvaardigen dat aan degene voor wie valselijk iets is verklaard, geheel of ten dele wordt toegerekend dat de geadresseerde de verklaring voor echt heeft gehouden en redelijkerwijze mocht houden.
De omstandigheden kunnen dus ook van dien aard zijn dat het slechts in een bepaalde mate aan degene voor wie valselijk is verklaard, moet worden toegerekend dat de geadresseerde gerechtvaardigd op die verklaring heeft vertrouwd, en dat dit voor het overige voor rekening en risico van de geadresseerde blijft.
Bij de hiervoor bedoelde beoordeling kan onder meer een rol spelen in hoeverre partijen adequate voorzorgsmaatregelen hebben genomen om te voorkomen dat een derde in staat is zich voor een van hen uit te geven. In verband daarmee mag in voorkomend geval van partijen worden verwacht dat zij uiteenzetten welke inspanningen zij zich hebben getroost om te achterhalen op welke wijze de derde zich valselijk als een van hen heeft kunnen voordoen en wat deze inspanningen hebben opgeleverd.
De Hoge Raad was met het Hof van mening dat de afnemer in dit geval bevrijdend had betaald. De bijzondere omstandigheden in deze zaak waren van dien aard dat aan de leverancier viel toe te rekenen dat de afnemer de e-mail met factuur voor echt had gehouden en ook redelijkerwijze mocht houden. De vervalste e-mails die de afnemer had ontvangen waren namelijk afkomstig van het e-mailadres dat ook bij eerdere bestellingen werd gebruikt om facturen te verzenden. Het onderwerp van de vervalste en onvervalste e-mails was steeds hetzelfde en er werd door de leverancier geen vast rekeningnummer gehanteerd (de aangewezen bank en het rekeningnummer verschilden per bestelling). Daarnaast was het niet ongebruikelijk dat documenten tussentijds door de verkoper werden aangepast (omdat de leveringsdetails of omvang van de bestelling werden aangepast). De opmaak van de facturen was in het verleden niet steeds hetzelfde, de (juiste) factuur werd pas na het verstrijken van de betalingstermijn per post ontvangen en de afnemer werd pas weken na het verstrijken van de betalingstermijn aangemaand waardoor het terugdraaien van de betaling niet meer mogelijk was.
Uitgangspunt blijft, dat een factuur verschuldigd blijft wanneer er onverhoopt aan een fraudeur wordt betaald. Gezien de omstandigheden die hier speelden trok de leverancier dit keer echter aan het kortste eind. Controleer als afnemer dus iedere betaling nauwkeurig en trek aan de bel bij twijfel aan de echtheid van een factuur.
Heeft u vragen of wenst u advies? Neem dan gerust vrijblijvend contact op met een van onze advocaten. We zijn u graag van dienst.